Błądzenie trutni to zjawisko, które polega na tym, że trutnie zmieniają ule, i zamiast wracać do rodziny macierzystej, zalatują do obcej. Głównymi problemami z tym związanymi, są możliwość rozprzestrzeniania chorób i pasożytów oraz niepożądane zapłodnienia.
Interesujące informacje na temat omawianego zjawiska można znaleźć w badaniu zatytułowanym „Występowanie i zasięg błądzenia trutni różnych ras”, które zostało opublikowane w „Pszczelniczych Zeszytach Naukowych” (1998). Autorami artykułu są Wojciech Skowronek i Cezary Kruk.
Błądzenie trutni jest powszechne, jednak przeważnie ogranicza się do tej samej pasieki. W dalszej części artykułu przyjrzymy się dokładniej temu zjawisku. Sprawdzimy, jak wpływają na nie wiek, rasa trutni oraz cechy uli, a także omówimy sposoby zapobiegania błądzeniu.
Jak na błądzenie trutni wpływa wiek, rasa i odległość?
Na podstawie kilkuletnich obserwacji blisko pięćdziesięciu rodzin pszczelich zasiedlających sąsiadujące ze sobą pasieczyska zanotowano następujące zależności.
Błądzenie a wiek trutni
Błądzenie rośnie wraz z wiekiem trutni. W wieku 11-18 dni tylko 6,2% z nich opuszczało swoje ule, natomiast w wieku 21-28 dni odsetek ten wzrastał do 10,3%. Wśród rasy środkowoeuropejskiej różnica ta była jeszcze wyraźniejsza – w wieku 11-18 dni błądziło czterokrotnie mniej niż w wieku 21-28 dni.
Błądzenie a rasa trutni
Badania wykazały, że trutnie rasy włoskiej (A. m. ligustica) częściej błądzą na większe odległości niż inne. W przypadku ras kraińskiej, kaukaskiej i środkowoeuropejskiej nie stwierdzono wyraźnych różnic w stopniu błądzenia, choć ich przeżywalność różniła się w zależności od roku badań.
Jak daleko błądzą trutnie?
Większość trutni pozostaje w obrębie swojej pasieki. 90,7% z nich pozostaje w rodzinach macierzystych, 4,4% zalatuje do sąsiednich uli, 2,4% błądzi na odległość 5-10 metrów, a 2,3% na ponad 10 metrów. Tylko 0,3% trutni przemieszcza się na inne pasieczyska oddalone o 100 metrów. Nie odnotowano błądzenia na większe dystanse.
Co przyciąga trutnie do obcych uli?
- Ule z dużą liczbą własnych trutni – w wieku 11-18 dni do takich uli zalatywało 40% wszystkich błądzących trutni, a w wieku 21-28 dni aż 70%. Powracające z lotów „ciągną” za sobą inne, znajdujące się w powietrzu.
- Rodziny bezmateczne – w wieku 11-18 dni aż 33% błądzących trutni zalatywało do rodzin bez matki, podczas gdy w wieku 21-28 dni ich odsetek spadał do 10%.
- Ule sąsiednie – 11,8% błądzących trutni leciało do uli ustawionych tuż obok ich macierzystych rodzin.
Ciekawostką jest fakt, że ule skrajne w rzędach były najmniej atrakcyjne – praktycznie nie stwierdzono w nich błądzących trutni.
Jak zapobiec błądzeniu trutni?
- Naturalne bariery – drzewa i wysokie żywopłoty skutecznie ograniczają przemieszczanie się trutni. Przykładowo, w pasiece osłoniętej drzewami o wysokości 3-5 m nie stwierdzono błądzących, mimo że znajdowała się 30 m od innej pasieki.
- Rozmieszczenie uli – trutnie najczęściej błądzą do uli sąsiadujących, dlatego warto je rozstawić luźniej.
- Utrzymywanie matek w rodzinach – w ulach bez królowych znajduje się więcej błądzących trutni, więc dbanie o obecność matki może ograniczyć ten problem.
Kontrola błądzenia trutni w pasiece
Błądzenie trutni to zjawisko mogące prowadzić do rozprzestrzeniania chorób i pasożytów, a także do niechcianego krzyżowania pszczół. Średnio 9 na 10 trutni pozostaje w rodzinie macierzystej, jednak pozostałe lecą do obcych uli, najczęściej jednak w tej samej pasiece. Czynnikami wpływającymi na błądzenie są wiek, ich rasa oraz cechy ula (obecność matki, liczba trutni w rodzinie). Najlepszym sposobem ograniczenia błądzenia jest odpowiednio szerokie rozmieszczenie uli oraz dbałości o obecność matek w rodzinach.
