W każdej pszczole kryje się zapis wydarzeń sprzed setek, a nawet tysięcy lat. Choć nie mówi ludzkim głosem, jej DNA opowiada historię migracji, krzyżówek podgatunków i przystosowań do środowiska. Dzięki badaniom opisanym przez Thomasa D. Seeleya w książce „Życie pszczół miodnych”, możemy spojrzeć na dzikie rodziny pszczele jak na naturalne archiwa biologiczne.
To właśnie one pokazują nam, jak pszczoła przetrwała kolejne epoki — z dala od pasiek, bez ludzkiej pomocy i mimo wielu zmian, które zaszły wokół niej. Ta opowieść zaczyna się od… genów.
Genetyka pszczół zdradza ich europejskie korzenie
Badania prowadzone w lasach południowego stanu Nowy Jork, które Seeley opisuje szczegółowo, pokazały, że dzika rodzina pszczela Apis mellifera wywodzi się głównie z podgatunków europejskich. Szczególnie dominujące są geny pochodzące z Włoch (Apis mellifera ligustica), Słowenii (carnica) oraz północnej Europy (mellifera). Dzięki analizie DNA pobranego od dzikich rodzin pszczelich, udało się potwierdzić, że te owady są żywymi potomkami pszczół sprowadzanych przez pierwszych europejskich osadników już w XVII wieku. Ich genetyczne dziedzictwo to jak podręcznik do historii w formacie biologicznym.
Dzikie rodziny pszczele mówią więcej niż pasieka
Z punktu widzenia genetyki, dzikie rodziny pszczele są znacznie cenniejsze dla badaczy niż sztucznie zarządzane pasieki. W naturalnym środowisku dobór naturalny działa bez przerwy, eliminując osobniki o słabszej odporności czy nieprzystosowane do lokalnych warunków. Seeley pokazuje, że dzikie pszczoły z regionu Ithaki wykazują wyższą odporność na pasożyty, w tym na groźnego roztocza Varroa destructor. To właśnie dzięki analizie ich DNA naukowcy odkryli, że mimo obecności różnych linii genetycznych, te rodziny pszczele zachowują stabilność i są zdolne do przetrwania bez ludzkiej pomocy. Co więcej — ich przetrwanie mówi nam, jak mogłoby wyglądać pszczelarstwo inspirowane naturą.
Historia zapisana w genach pszczoły
Na podstawie materiału genetycznego pobranego przez Seeleya w latach 1977 i 2011, a następnie zsekwencjonowanego w japońskim instytucie OIST, udało się stworzyć niemal „rodowód” lokalnym rodzinom pszczelim. Analizy pokazały nie tylko, jakie podgatunki zostały sprowadzone do Ameryki Północnej, ale też kiedy i w jaki sposób zaczęły się mieszać. Co ciekawe, mimo napływu obcych genów, pszczoła żyjąca w lasach wokół Ithaki zachowała swoją zdolność przetrwania w zimnym klimacie. Oznacza to, że ewolucja wciąż działa — wystarczy dać jej szansę, rezygnując z nadmiernej ingerencji.
Sprawdź nasz bestseller - Życie pszczół. Nieopowiedziana historia dzikich pszczół miodnych
Pszczoła hybrydowa: niepokojący gość czy nowa siła?
W DNA dzikich rodzin pszczelich z Ithaki wykryto także ślady genów pochodzących z Afryki (scutellata) i Arabii (yemenitica), choć stanowią one mniej niż 1% całości. Seeley sugeruje, że jest to wynik działania współczesnych praktyk pszczelarskich, zwłaszcza importu matek pszczelich z południa USA. Choć te domieszki mogą niepokoić, ważne jest to, że dzikie rodziny pszczele utrzymują swoją integralność i nadal przystosowują się do lokalnych warunków. Ewolucja nie zatrzymuje się — nawet jeśli genetyczna historia pszczoły robi się coraz bardziej złożona.
Genetyka w służbie pszczelarstwa
Dzięki pracy Seeleya i nowoczesnym metodom badania DNA, możemy dziś spojrzeć na pszczoły z zupełnie nowej perspektywy — jako nośniki dziedzictwa, świadków historii i dowód na to, że natura nadal wie najlepiej. Dla tych, którzy zajmują się pszczelarstwem, to zaproszenie do refleksji: może zamiast zmieniać pszczoły dla naszych potrzeb, powinniśmy zmienić nasze podejście dla dobra pszczół?
„Jeśli damy pszczołom warunki do bycia sobą, one pokażą nam, jak radzić sobie lepiej niż my sami.”
– Thomas D. Seeley
Chcesz dowiedzieć się więcej o naturalnym pszczelarstwie, sile dzikich pszczół i mądrości, jaką niesie ewolucja pszczół?
Zapisz się do naszego newslettera i śledź bloga – edukujemy, inspirujemy i dzielimy się doświadczeniem z życia pszczół i pszczelarza!
